Η ανάγκη υποστήριξης και ενίσχυσης των επιχειρήσεων κοινωνικής οικονομίας υπογραμμίστηκε στο Ευρωπαϊκό Φόρουμ για την Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία, που διοργάνωσε για πρώτη φορά η Ευρωπαϊκή Ενωτική Αριστερά/ Βόρεια Πράσινη Αριστερά (GUE/NGL) χτες στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, με πρωτοβουλία των ευρωβουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ Στέλιου Κούλογλου και Κωνσταντίνας Κούνεβα.
Η διοργάνωση αποφασίστηκε να πραγματοποιείται κάθε χρόνο, κατά την τρέχουσα θητεία του Εευρωκοινοβουλίου (ως το 2019), με κύριο στόχο να υποστηρίξει τις προσπάθειες φορέων της κοινωνικής οικονομίας στην Ευρώπη και σε όλο τον κόσμο. Το φόρουμ περιελάμβανε τέσσερα συνέδρια και εννιά θεματικά εργαστήρια, με τη συμμετοχή 250 εκπροσώπων κοινωνικών επιχειρήσεων, δικτύων και αλληλέγγυων οργανώσεων από ευρωπαϊκές χώρες.
Κατά τις εργασίες του φόρουμ, υπήρξε ανταλλαγή εμπειριών ανάμεσα στους εκπροσώπους της κοινωνικής οικονομίας, υπογραμμίστηκαν τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν και αναδείχθηκε η δυναμική του τομέα ως απάντηση στις συνέπειες της οικονομικής κρίσης.
Η κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία, αποτελείται από συνεταιρισμούς, ενώσεις, κοινωνικές επιχειρήσεις και, όπως επισημάνθηκε, διέπεται από τις αρχές της δικαιοσύνης, της δημοκρατίας, της συνεργασίας, της αμοιβαιότητας, της αμοιβαίας βοήθειας και της βιωσιμότητας. Τονίστηκε δε ότι η κοινωνική οικονομία είναι μια πραγματική εναλλακτική οικονομία που ανταποκρίνεται με αποτελεσματικό τρόπο στις κοινωνικές ανάγκες δημιουργώντας μεγάλο αριθμό νέων θέσεων εργασίας και κοινωνικών σχέσεων στη βάση της δικαιοσύνης, της αμοιβαιότητας και της κοινωνικής συνοχής. Σύμφωνα με στοιχεία των διοργανωτών, η κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία εκπροσωπεί περισσότερες από 14 εκατομμύρια θέσεις εργασίας, δηλαδή ποσοστό 6,5% της συνολικής απασχόλησης στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
«Ως ομάδα του ΣΥΡΙΖΑ στην Ευρωβουλή δώσαμε βαρύτητα στο φόρουμ για να φέρει ιδέες και ώθηση στην ανάπτυξη της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας και στην Ελλάδα που έχει καταστραφεί από τις πολιτικές λιτότητας, οι οποίες έχουν επιβληθεί στη χώρα. Η ανάπτυξη της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας είναι η απάντηση στην οικονομική κρίση και στην ηθική κρίση του καπιταλισμού καζίνο που μας έφερε ως εδώ» τόνισε κατά τη διάρκεια του φόρουμ ο ευρωβουλευτής Στέλιος Κούλογλου.
Η ευρωβουλευτής Κωνσταντίνα Κούνεβα παρατήρησε με τη σειρά της ότι «αυτό που μας ξεχωρίζει ως Αριστερά είναι ότι πιστεύουμε στην κρυμμένη φύση που βασίζεται στην αγάπη για τον άλλο, την αλληλεγγύη και το σεβασμό της φύσης. Τα υλικά της βαθιάς κοινωνικής αλληλεγγύης που ονειρευόμαστε, βρίσκονται γύρω μας και μέσα μας».
Η κοινωνική οικονομία απέδειξε ότι μπορούμε να αντισταθούμε στις πολιτικές λιτότητας και να δημιουργήσουμε θέσεις απασχόλησης, κινητοποιώντας τους πολίτες σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο, επισήμανε με τη σειρά του ο ευρωβουλευτής Μιγκέλ Ουρμπάν Κρέσπο. «Εμείς δεν αρκούμαστε στο να δεχτούμε και να ανεχτούμε το παρόν οικονομικό σύστημα» συμπλήρωσε «προσπαθούμε να δουλέψουμε για να προτείνουμε κάποια πρότυπα παραγωγής που θα είναι βιώσιμα, αειφόρα και θα λύσουν τα προβλήματα των λαών».
Η ευρωβουλευτής Μπάρμπαρα Σπινέλι, πρότεινε να δημιουργηθεί μια μορφή κοινωνικής οικονομίας που θα μπορεί να ενσωματώσει και τους πρόσφυγες και να τους απελευθερώσει από τις εργασιακές μορφές σκλαβιάς που βιώνουν.
O αντιπρόεδρος του ευρωπαϊκού οργανισμού “Social Economy Europe” Αλέν Κουέρ, υπογράμμισε ότι η κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία «δεν μπορεί και δεν θέλει να περιορίσει το πεδίο δραστηριότητάς της στην καταπολέμηση της φτώχειας. Είναι ένα μοντέλο άσκησης επιχειρηματικότητας, πιο διαφανής και πιο κοινωνικά δίκαιη που βασίζεται σην αλληλεγγύη και την ανεκτικότητα».
Ο καθηγητής στο Conservatoire National des Arts et Metiers του Παρισιού, Ζαν Λουί Λαβίλ, ανέδειξε δύο κινδύνους για το μέλλον της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας: να γίνει μια υποοικονομία που θα χρησιμοποιηθεί από την εξουσία ως φτηνή παροχή υπηρεσιών και να εμφανιστούν στο επίπεδο της κοινωνικής επιχειρηματικόητας «μορφές της δεύτερης γενιάς φιλελευθερισμού, όπως η κοινωνική φιλανθρωπία που θέλει να ρίξει στάχτη στα μάτια και να μας δείξει ότι μέσα στο νεοφιλελευθερισμό υπάρχει χώρος για κοινωνική οικονομία».
Ο επικεφαλής της Γενικής Διεύθυνσης για την Εσωτερική Αγορά της Κομισιόν Μισέλ Κατινά, εξήγησε ότι η κοινωνική οικονομία αποτελεί για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτεραιότητα. Ένας στους τέσσερις επιχειρηματίες στην Ευρώπη δρα στον τομέα της κοινωνικής οικονομίας, παρατήρησε, και πρόσθεσε ότι η Επιτροπή έχει κάνει πιο ορατές τις επιχειρήσεις κοινωνικής οικονομίας βελτιώνοντας το νομικό περιβάλλον και εφαρμόζοντας μέτρα στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας για τις κοινωνικές επιχειρήσεις. Τον Οκτώβριο του 2016 αναμένεται να είναι έτοιμη η σχετική έκθεση ενώ τέσσερις γενικές διευθύνσεις εργάζονται με στόχο τη βελτίωση της πρόσβασης στη χρηματοδότηση για τις κοινωνικές επιχειρήσεις.
Το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό ταμείο σκοπεύει να διαθέσει 1,2 δισεκατομμύρια ευρώ για μικροχρηματοδότηση της κοινωνικής οικονομίας για μια επταετία, όπως ανακοίνωσε η εκπρόσωπος της Γενικής Διεύθυνσης για την Απασχόληση, Αν Μπραντς.
Κατά την ολοκλήρωση των εργασιών του φόρουμ αποφασίστηκε ότι η GUE/NGL θα προτείνει στο Ευρωκοινοβούλιο την ανακήρυξη του έτους 2018 ως έτους κοινωνικής οικονομίας, με στόχο την καλύτερη ενημέρωση των λαών για τον τομέα αυτό.
Το ελληνικό θεσμικό πλαίσιο και η νέα εθνική στρατηγική
Σύμφωνα με στοιχεία του υπουργείου Εργασίας, σε όλη την Ελλάδα δραστηριοποιούνται περίπου 950 Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις.
Όπως ορίζεται στον νόμο 4019/2011, κοινωνική οικονομία είναι «το σύνολο των οικονομικών, επιχειρηματικών, παραγωγικών και κοινωνικών δραστηριοτήτων, οι οποίες αναλαμβάνονται από νομικά πρόσωπα ή ενώσεις προσώπων, των οποίων ο καταστατικός σκοπός είναι η επιδίωξη του συλλογικού οφέλους και η εξυπηρέτηση γενικότερων κοινωνικών συμφερόντων». Ως φορέας της κοινωνικής οικονομίας έχει θεσπιστεί η Κοινωνική Συνεταιριστική Επιχείρηση (Κοιν.Σ.Επ.).
Ωστόσο, όπως επισήμανε ο συνεργάτης της αναπληρώτριας υπουργού Εργασίας Γιάννης Μπάρκας, κατά το χτεσινό φόρουμ «το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο περιορίζει την κοινωνική οικονομία μόνο στις Κοιν.Σ.Επ., ενώ αντίθεται δεν αναγνωρίζονται οι συνεταιρισμοί εργαζομένων. Επίσης, το θεσμικό πλαίσιο για τους συνεταιρισμούς είναι κατακερματισμένο».
Η νέα Εθνική Στρατηγική που το υπουργείο Εργασίας κατάρτισε και έχει αρχίσει να υλοποιεί κινείται σε τέσσερις άξονες: τις θεσμικές αλλαγές, τις δομές υποστήριξης, την οικονομική στήριξη και την πληροφόρηση. Οι θεσμικές αλλαγές αφορούν κυρίως στην αναθεώρηση του νόμου 4019 και στην εισαγωγή για πρώτη φορά στην ελληνική νομοθεσία των συνεταιρισμών εργαζομένων (ο νόμος θα τεθεί σε δημόσια διαβούλευση μέσα στον Φεβρουάριο), καθώς και στη διαμόρφωση του θεσμικού πλαισίου για τη μεταβίβαση εγκαταλειμμένων και πτωχευμένων επιχειρήσεων σε συνεταιρισμούς εργαζομένων.
Επίσης, το υπουργείο προχωρά στη δημιουργία των Περιφερειακών Κέντρων Στήριξης της Κοινωνικής Οικονομίας και στη σύσταση ανεξάρτητου Ινστιτούτου για την Κοινωνική Οικονομία. Στο πεδίο της οικονομικής στήριξης, ιδρύεται Ταμείο Κοινωνικής Οικονομίας, στο πλαίσιο του οποίου θα προβλέπεται μικροχρηματοδότηση ή μεγαλύτερης κλίμακας χρηματοδότηση των σχημάτων της κοινωνικής οικονομίας από εθνικούς και ευρωπαϊκούς πόρους. Το Ταμείο αναμένεται να ανακοινωθεί και να τεθεί σε εφαρμογή εντός των επόμενων έξι μηνών.
Συνεταιριστική ανακύκλωση
Τον Νοέμβριο του 2013, 170 κάτοικοι της ανατολικής Πάτρας αποφάσισαν να συστήσουν μια κοινωνική συνεταιριστική επιχείρηση με σκοπό την ανακύκλωση με διαλογή στην πηγή, δηλαδή στο σπίτι, το χώρο δουλειάς και το δημόσιο χώρο. Ο σκοπός τους, όπως εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Τάσος Νικολαδάκης, εκ των ιδρυτών της επιχείρησης, είναι το όποιο όφελος προκύψει από τον διαχωρισμό και την πώληση των υλικών να επιστρέψει σε ποσοστό 60% σε αυτούς που ανακυκλώνουν με τη μορφή νέου εξοπλισμού για την ανακύκλωση ή για την κάλυψη κοινωνικών αναγκών. Μόλις το 35% θα διατίθεται για την αμοιβή των εργαζομένων.
Σύμφωνα με στοιχεία του κ. Νικολαδάκη, η Πάτρα παράγει ετησίως 110.000 τόνους σκουπιδιών. Περίπου 11.000 τόνοι πέφτουν στους μπλε κάδους «και τελικά γίνεται ανάκτηση 3.500 τόνων ανακυκλώσιμου υλικού κακής ποιότητας». Τα υπόλοιπα πηγαίνουν στη χωματερή του Ξερόλακα «που έχει ήδη υπερβεί το επιτρεπόμενο ύψος κατά 50 μέτρα και αν καταρρεύσει κινδυνεύει η ίδια η πόλη». «Πιστεύουμε ότι το σύστημα του μπλε κάδου έχει φτάσει σε οριακή αποτυχία και την ίδια ώρα οι εργολάβοι οργανώνονται για να καρπωθούν το δημόσιο πλούτο που είναι τα σκουπίδια, μέσω της καύσης καιι των ΣΔΙΤ. Οπότε η μόνη ωφέλιμη διέξοδος προς όφελος των πολιτών για το ζήτημα είναι η διαλογή στην πηγή, η επαναχρησιμοποίηση και η μείωση της κατανάλωσης ρυπογόνων προϊόντων» συμπληρώνει ο ίδιος.
Η επιχείρηση “Ανακυκλώνω στην πηγή” κάνει ανακύκλωση χαρτιού, πλαστικού, αλουμινίου, μετάλλων και τώρα κυλινδρικών συσκευών σε εμπορικές επιχειρήσεις, πανεπιστήμιο, δημόσιες υπηρεσίες και γειτονιές της Πάτρας.
Η αρχή δεν ήταν εύκολη γι’ αυτούς. «Οι δυσκολίες που αντιμετωπίσαμε ήταν το να ανατραπεί η απογοήτευση που επικρατεί για το συνεταιριστικό εγχείρημα. Επίσης, το ότι έπρεπε να οργανώσουμε τη συνεταιριστική επιχείρηση χωρίς προηγούμενο παράδειγμα και να ανακαλύψουμε την ανακύκλωση στην πηγή από μηδενικής βάσης. Και τρίτον για να γίνει ανακύκλωση στην πηγή χρειάζεται ειδικός εξοπλισμός που ούτε το κράτος ούτε άλλος φορέας φαίνονται διατεθειμένοι να παράσχουν επιμένοντας στη λογική του ενός κάδου ανακύκλωσης».
Τα μέλη της Κοιν.Σ.Επ. “Ανακυκλώνω στην πηγή” έχουν κατορθώσει σε διάστημα δύο ετών να συλλέξουν 400 τόνους ανακυκλώσιμο υλικό με ένα φορτηγό, μία αποθήκη και εθελοντική δουλειά. “Αυτό το μέγεθος είναι συγκρίσιμο με τους 3.500 τόνους που μαζεύτηκαν από 8.500 μπλε κάδους, 24 φορτηγά και 60 εργαζομένους”, καταλήγει ο κ. Νικολαδάκης.
Ο πρώτος βρεφονηπιακός σταθμός ΚΟΙΝΣΕΠ
Ήρθαν αντιμέτωπες με την απειλή της ανεργίας όταν ο ιδιοκτήτης του βρεφονηπιακού σταθμού στα Χανιά, όπου απασχολούνταν, αποφάσισε να κλείσει την επιχείρησή του. Όμως, έπειτα απο προτροπή του αποφάσισαν να πάρουν την κατάσταση στα χέρια τους και να κάνουν ένα νέο ξεκίνημα. Τέσσερις γυναίκες νηπιαγωγοί δημιούργησαν τον πρώτο βρεφονηπιακό σταθμό στην Ελλάδα που λειτουργεί ως κοινωνική συνεταιριστική επιχείρηση. “Έτσι λοιπόν αποφασίσαμε, αντί να μπει λουκέτο στην επιχείρηση, να την αναγεννήσουμε για να συνεχίσουν να υπάρχουν τα παιδικά χαμόγελα”, λένε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η Μαρία Χατζηδάκη και η Μαρία Καλλιβρετάκη, δύο από τις ιδρύτριες του σταθμού.
Η συνεταιριστική επιχείρηση “Σύγχρονη Αγωγή” λειτουργεί τα τελευταία δύο χρόνια και φέτος φιλοξενεί 26 παιδιά. «Η Σύγχρονη Αγωγή αναδεικνύει ότι υπάρχουν διέξοδοι παραγωγής και προσφοράς υπηρεσιών στην κοινωνία μέσα στην κρίση» εξηγούν. Όχι όμως χωρίς δυσκολίες. Η έλλειψη κρατικής χρηματοδότησης δημιουργεί εμπόδια στη βιωσιμότητα των Κοιν.Σ.Επ. Η στήριξη όμως της τοπικής κοινωνίας και των φίλων ήταν αυτή που τους έδωσε δύναμη να συνεχίσουν.
Κατά την περίοδο λειτουργίας του ο βρεφονηπιακός σταθμός έχει διοργανώσει πλήθος δράσεων σε συνεργασία με κοινωνικούς φορείς και ανθρωπιστικές οργανώσεις, όπως τα Παιδικά Χωριά SOS, το Κέντρο Προστασίας Παιδιών και Εφήβων, η Κοινωνική Κουζίνα και οι Γιατροί του Κόσμου. «Βάση των αρχών μας είναι, τα παιδιά να μαθαίνουν την αλληλεγγύη μέσα από τις δράσεις μας, η οποία γεννά την ελπίδα για ένα καλύτερο αύριο» τονίζουν.
‘Ανεμος Ανανέωσης για το περιβάλλον
Η συνδυαστική προώθηση της κοινωνικής επιχειρηματικότητας και της πράσινης οικονομίας ήταν ο λόγος δημιουργίας της Κοιν.Σ.Επ “‘Ανεμος Ανανέωσης”, που συστήθηκε από δέκα άτομα τον Οκτώβριο του 2014. Όπως επισημαίνει ο πρόεδρος και πρώην ευρωβουλευτής Νίκος Χρυσόγελος, οι δράσεις της αφορούν στη στήριξη σε δήμους για να ενσωματώσουν πράσινες πολιτικές, η συμβουλευτική σε συνεταιρισμούς σε θέματα ενεργειακών δράσεων και η προώθηση της κοινωνικής ένταξης μεταναστών και προσφύγων μέσα από την κοινωνική επιχειρηματικότητα. Στο πλαίσιο της τελευταίας δράσης προγραμματίζεται η δημιουργία ξενώνα στην Αθήνα για τη φιλοξενία 120 προσφύγων και μεταναστών, τον οποίο θα λειτουργούν οι κοινότητες προσφύγων και θα περιλαμβάνει δραστηριότητες εκπαίδευσης και τελικό στόχο την κοινωνική ενσωμάτωσή τους.
Επίσης, ο “Ανεμος Ανανέωσης” οργανώνει κάθε χρόνο το Φόρουμ Κοινωνικής Επιχειρηματικότητας, στο πλαίσιο του οποίου έχει ετοιμαστεί ένας κώδικας δεοντολογίας για τις Κοιν.Σ.Επ.. Ο κώδικας, που βρίσκεται στη φάση της διαβούλευσης, θα συνυπογράφεται από τις Κοιν.Σ.Επ. με στόχο να λειτουργεί ως μέσο πιστοποίησης και ελέγχου των κοινωνικών επιχειρήσεων.