Η κοινωνική συνεταιριστική επιχείρηση (Κοιν.Σ.Επ.) είναι ένας νέος φορέας της κοινωνικής οικονομίας στην Ελλάδα, εμφανίστηκε με τον νόμο 4019/2011 και αναμορφώθηκε με τον πρόσφατο νόμο 4430/2016.

Είναι μια μορφή συνεταιρισμού (και όλοι οι συνεταιρισμοί είναι περιορισμένης ευθύνης με την αστική νοοτροπία) των μελών του, όπου πολίτες που επιθυμούν να δημιουργήσουν απασχόληση κυρίως για τους ίδιους με κοινωνικό όραμα ενώνουν τις δυνάμεις τους για να δημιουργήσουν μια κοινά διοικούμενη επιχείρηση με εμπορική ιδιότητα.

Επισημαίνεται ότι μια επιχείρηση, όταν γίνεται στη δημόσια οικονομική, είναι νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου, όταν γίνεται στην ιδιωτική οικονομική, είναι εταιρία (Ο.Ε., Ε.Ε., Α.Ε., Ε.Π.Ε., Ι.Κ.Ε., Α.Μ.Κ.Ε. κ.λπ.) και, εάν δημιουργείται στην κοινωνική οικονομία, ονομάζεται κυρίως «συνεταιρισμός» (υπάρχουν βέβαια και τα αλληλόχρεα κεφάλαια, τα ιδρύματα και οι ηθικές τράπεζες).

Οι κοινωνικές συνεταιριστικές επιχειρήσεις έχουν ως καταστατικό σκοπό τη συλλογική και την κοινωνική ωφέλεια και δίνουν προτεραιότητα στην αύξηση της απασχόλησης με έμφαση στις ευπαθείς ομάδες πληθυσμού και όχι στη συσσώρευση κεφαλαίου. Είναι αυτό που λένε «εντάσεως εργασίας» και δεν είναι οι καταλληλότερες για επιχειρήσεις «εντάσεως κεφαλαίου». Τα έσοδα σε μια Κοιν.Σ.Επ. προκύπτουν από δράσεις που εξυπηρετούν κυρίως το κοινωνικό συμφέρον και αυτά τα έσοδα διατίθενται για την εξυπηρέτηση των καταστατικών σκοπών και τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας.

Μια Κοιν.Σ.Επ. δεν είναι σύλλογος ή σωματείο ή Μ.Κ.Ο. Η διευκρίνιση είναι απαραίτητη, διότι φαίνεται ότι μερικοί τη συγχέουν με τα παραπάνω επειδή αυτές δεν δημιουργούν κέρδος και δεν διανέμουν κέρδη (αφού δεν έχουν κέρδη). Τυχόν περίσσευμα στο τέλος χρήσεως αντιμετωπίζεται ως περίσσευμα, ακριβώς όπως όλα τα διαθέσιμα της επιχείρησης. Πάντως τυχόν χρήματα στο ταμείο της Κοιν.Σ.Επ. δεν διανέμονται στους μετέχοντες στην ίδρυση της Κοιν.Σ.Επ. Δεν είναι κέρδος ούτε καταστατικός σκοπός της επιχείρησης.

Μια Κοιν.Σ.Επ. είναι επιχείρηση η οποία παράγει αγαθά (προϊόντα και υπηρεσίες) από τα οποία επιδιώκει να έχει έσοδα, τα οποία χρησιμοποιεί για την αμοιβή όσων εργάζονται, για να δημιουργεί νέες θέσεις εργασίας και για να επεκτείνει τη δραστηριότητά της.

Μια Κοιν.Σ.Επ. λειτουργεί δημοκρατικά (κάθε μέλος μία ψήφος), επιδιώκει το γενικό καλό και όχι το ατομικό κέρδος και τα τυχόν περισσεύματα δεν διανέμονται στα ιδρυτικά μέλη, αλλά υπάρχει δυνατότητα υπό όρους να δοθούν ως ποσοστό μόνο σε εργαζομένους στην Κοιν.Σ.Επ.

Μέλη μιας Κοιν.Σ.Επ. μπορούν να είναι απλοί πολίτες, οι οποίοι μπορούν να διαθέτουν Α.Φ.Μ., αλλά και νομικά πρόσωπα. Η συμμετοχή των νομικών προσώπων στην κοινωνική συνεταιριστική επιχείρηση δεν μπορεί να υπερβαίνει το ποσοστό του 1/3 των μελών της, ενώ δεν επιτρέπεται η συμμετοχή σε αυτή των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης (Ο.Τ.Α.) και των νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου (Ν.Π.Δ.Δ.) των Ο.Τ.Α.

Για τη σύσταση Κοιν.Σ.Επ. συλλογικής και κοινωνικής ωφέλειας απαιτούνται:

  • Η συμμετοχή σε αυτή και η υπογραφή του καταστατικού της από τουλάχιστον πέντε (5) πρόσωπα, φυσικά ή νομικά, και από τουλάχιστον επτά (7) αν πρόκειται για Κοιν.Σ.Επ. ένταξης.
  • Η υπογραφή από όλα τα μέλη του καταστατικού, το οποίο περιέχει επωνυμία, έδρα, σκοπό, όρους εξόδου και εισόδου των μελών και τους λόγους αποβολής, την έκταση της ευθύνης των μελών, το ύψος της συνεταιριστικής μερίδας και τον ορισμό της προσωρινής διοικούσας επιτροπής.
  • Η αίτηση γίνεται ηλεκτρονικά για την εγγραφή στο Μητρώο Φορέων Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας, που τηρεί η Ειδική Γραμματεία Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας (υπουργείο Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης).
  • Η υποβολή της δήλωσης έναρξης εργασιών της Κοιν.Σ.Επ. στην αρμόδια Δ.Ο.Υ. γίνεται μετά τη χορήγηση της βεβαίωσης εγγραφής στο Μητρώο Κοινωνικής Επιχειρηματικότητας, που αποστέλλεται από το υπουργείο μετά την ηλεκτρονική αίτηση και τον έλεγχο από το υπουργείο Εργασίας.
  • Ακολούθως το μητρώο στέλνει την αναγνώριση και βρίσκεται πλέον η Κοιν.Σ.Επ. στον δημοσιευμένο κατάλογο Κοιν.Σ.Επ. με αύξοντα αριθμό.

Στην ιστοσελίδα του υπουργείου Εργασίας (στα δεξιά της σελίδας με τίτλο «Κοινωνική οικονομία») υπάρχει έτοιμο πρότυπο καταστατικό για να διευκολυνθούν οι ενδιαφερόμενοι. Η διαδικασία σύστασης είναι απλή και δεν χρειάζεται απαραίτητα τη συνδρομή νομικού ή λογιστή.

Τα πέντε πρώτα χρόνια λειτουργίας της η Κοιν.Σ.Επ. απαλλάσσεται από τον φόρο επιτηδεύματος ως μια μικρή συμβολή στη στήριξη τέτοιων μορφών κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας. Αλλά κατά τα άλλα αντιμετωπίζεται ως μία επιχείρηση, όπως όλες οι επιχειρήσεις στην Ελλάδα.

Όπως όλα τα νομικά πρόσωπα, πρέπει να έχει ένα ελάχιστο κεφάλαιο για την ίδρυσή της. Το  αρχικό κεφάλαιο της επιχείρησης διαιρείται σε συνεταιριστικές μερίδες. Ο αριθμός των μερίδων και η ονομαστική τους αξία, η οποία είναι ίδια για κάθε μερίδα, καθορίζονται στο καταστατικό της επιχείρησης. Κάθε μέλος της Κοιν.Σ.Επ. διαθέτει από μία υποχρεωτική συνεταιριστική μερίδα, το ύψος της οποίας δεν μπορεί να είναι κατώτερο των εκατό (100) ευρώ. Τα μέλη της Κοιν.Σ.Επ. διαθέτουν από μία υποχρεωτική συνεταιριστική μερίδα ως ελάχιστη συμμετοχή στο κεφάλαιο της επιχείρησης και είναι ίση για όλα τα μέλη. Στο καταστατικό μπορεί να προβλέπεται η απόκτηση μέχρι πέντε (5) προαιρετικών μερίδων χωρίς δικαίωμα ψήφου.

Η απόκτηση υποχρεωτικών συνεταιριστικών μερίδων πραγματοποιείται με καταβολή μετρητών, ενώ η απόκτηση προαιρετικών μερίδων μπορεί να πραγματοποιείται με καταβολή μετρητών, καθώς και με την εισφορά κινητής ή και ακίνητης περιουσίας, εφόσον αυτό προβλέπεται ρητά στο καταστατικό.

Τα μέλη της Κοιν.Σ.Επ. συμμετέχουν σε αυτή με μία ψήφο το καθένα ανεξάρτητα από τον αριθμό των συνεταιριστικών προαιρετικών μερίδων που κατέχουν. Εκτελεστικό διοικητικό όργανο της Κοιν.Σ.Επ. είναι η διοικούσα επιτροπή, η οποία εκλέγεται από τη γενική συνέλευση, αποτελείται τουλάχιστον από τρία μέλη (πρόεδρος, αντιπρόεδρος ή γενικός γραμματέας και ταμίας) και συνεδριάζει υποχρεωτικά τουλάχιστον μία φορά τον μήνα. Όταν τα μέλη είναι πέντε, αντί διοικούσας επιτροπής μπορεί να εκλεγεί ένας διαχειριστής της Κοιν.Σ.Επ.

Η γενική συνέλευση των μελών συνέρχεται με απόφαση της διοικούσας επιτροπής της Κοιν.Σ.Επ. τακτικώς, μία τουλάχιστον φορά κάθε χρόνο και μέσα σε διάστημα τριών μηνών από τη λήξη της οικονομικής χρήσης. Σημειωτέον ότι η διαχειριστική χρήση είναι δωδεκάμηνη και τελειώνει τον Δεκέμβριο κάθε έτους. Η γενική συνέλευση των μελών συνέρχεται εκτάκτως εφόσον υποβληθεί σχετικό αίτημα με συγκεκριμένο θέμα προς τη διοικούσα επιτροπή της Κοιν.Σ.Επ. από το 1/3 των μελών.

ΒΡΕΣ ΔΟΥΛΕΙΑ ΕΔΩ

Με απόφαση της γενικής συνέλευσης και μετά από σχετική αίτηση μπορούν να αυξηθούν ή να αποχωρήσουν μέλη της Κοιν.Σ.Επ. Σε καμία όμως περίπτωση δεν πρέπει να μείνουν λιγότερα από πέντε τα μέλη της.

Η είσοδος νέων μελών επιτρέπεται. Τα νέα μέλη αποκτούν μία υποχρεωτική συνεταιριστική μερίδα, η ονομαστική αξία της οποίας δεν μπορεί να είναι μικρότερη από αυτή που ορίζεται στον νόμο και στο καταστατικό. Η απώλεια της ιδιότητας του μέλους επέρχεται με την αποχώρηση, την αποβολή ή τη μεταβίβαση της συνεταιριστικής του μερίδας.

Τα μέλη έχουν δικαίωμα να αποχωρήσουν από την Κοιν.Σ.Επ. με δήλωση που υποβάλλεται εγγράφως. Στο μέλος που αποχωρεί επιστρέφεται η αξία της συνεταιριστικής του μερίδας όπως αυτή έχει διαμορφωθεί κατά τον χρόνο έκδοσης της απόφασης περί έγκρισης της αποχώρησης. Αν η ανωτέρω αξία της συνεταιριστικής μερίδας υπερβαίνει την αξία του ποσού που καταβλήθηκε για την απόκτησή της, ως ανώτερο όριο επιστροφής ορίζεται το τριπλάσιο της αρχικής αξίας της μερίδας. Με την επιστροφή εκκαθαρίζεται η σχέση της Κοιν.Σ.Επ. με το μέλος χωρίς αυτό να έχει αξίωση επί της περιουσίας που έχει σχηματιστεί. Η αποχώρηση του μέλους ολοκληρώνεται με τη λογιστική εκκαθάριση του επόμενου λογιστικού έτους.

Η μεταβίβαση της υποχρεωτικής συνεταιριστικής μερίδας μέλους γίνεται μόνο σε νέο μέλος και εγκρίνεται από το συλλογικό όργανο που προβλέπει το καταστατικό. Δεν μπορεί να γίνει συγκέντρωση υποχρεωτικών μερίδων πέραν της μίας. Επιτρέπεται η μεταβίβαση των προαιρετικών συνεταιριστικών μερίδων σε υφιστάμενα μέλη εφόσον αυτό προβλέπεται ρητά στο καταστατικό.

Πληροφορίες: Υπουργείο Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης & Κοινωνικής Αλληλεγγύης, Ειδική Γραμματεία Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας, Διεύθυνση Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας, Σοφοκλέους 4, 105 59 Αθήνα, kalo@ypakp.gr, mitrwokoin@ypakp.gr

Δημήτρης Μιχαηλίδης,
Δημοσιογράφος – «ΑγροΝέα»